Impressies van het internationaal symposium voor volksmuziek in Antwerpen
24 november 2009
Afgelopen weekend vond in het conservatorium van Antwerpen een internationaal symposium over volksmuziek plaats. Dit werd georganiseerd door de Muziekraad Vlaanderen in samenwerking met Muziekmozaïek en het Conservatorium van Antwerpen. Naast internationale gastsprekers van folkacademies uit Zweden, Frankrijk, Denemarken, Bulgarije, Slovakije en Finland waren er heel wat professionele Vlaamse folkmuzikanten aanwezig. Folkmuziek heeft sinds kort een structurele plaats gekregen in het muziekonderwijs in Vlaanderen, en dat moest gevierd worden.
Hieronder enkele persoonlijke en uiterst subjectieve impressies van het folksymposium afgelopen weekend in Antwerpen. Voor een officieel verslag was een professionele verslaggever aanwezig, dus daar waag ik me niet aan. Wie het wil lezen kan het wellicht bij Muziekmozaïek opvragen.
Voor gewone deelnemers was het heel wat moeilijker om aan juiste en duidelijke informatie over dit symposium te geraken. Het programma was zeer interessant, maar dat wist je pas als je ter plaatse de congresmap in je handen kreeg. Hoewel ik me vooraf had ingescheven, wist de zeer vriendelijke dame aan de balie helemaal niet wat ze met mij moest aanvangen en gaf me dan maar na lang zoeken een lege badge, waardoor ik plots onbedoeld ‘genodigde’ op het symposium werd en van alle privileges mocht genieten (waarvan ik uiteraard geen misbruik heb gemaakt).
Het symposium begon op vrijdagmiddag en liep tot zondagavond. Een internationaal symposium over folk heeft gelijkenissen en verschillen met een internationaal symposium over eender welk thema. Zet een bende enthousiaste specialisten bijeen en het programma loopt gegagandeerd elke keer stevig uit, ook al omdat spreken in het Engels nu eenmaal trager gaat dan spreken in je eigen voertaal. Er werd heel wat genetwerkt tussen de deelnemers en dat was natuurlijk de bedoeling.
Op een gewoon congres zal je echter niet meemaken dat de deelnemers fluitend en neuriënd door de lange gangen lopen. En nergens anders zal een spreker tijdens zijn uiteenzetting plots beginnen zingen of even snel een instrument ter hand nemen om iets voor te doen. Die integratie van uiteenzettingen met muziek maakte het congres heel levendig. Wat ook opviel was dat de genodigden zeer veel respect hadden voor elkaars muzikale werk. Het applaus na elk muzikaal intermezzo was steeds zeer warm en welgemeend.
Op vrijdag waren er uiteenzettingen over de situering van volksmuziek bij ons en elders. Deze heb ik gemist, net zoals het doedelzakconsort van het Lemmensinstituut dat o.l.v. Jean Pierre Van Hees een hommage aan Wannes Van de Velde bracht. Een tweede hommage aan Wannes Van de Velde was er op zaterdagmiddag, door de a capella volkszanggroep Water en Wijn onder leiding van Ann Heynen en Marc Hauman. Een groep die intussen ook al vele jaren oud is. We hoorden traditionele, aangeschoten nummers als ‘De Mosselman’ , ‘Nonneke fijn’ en het mooie ‘Nous etions trois camarades’. Het meest enthousiaste applaus en kippenvel was echter voor een eigen nummer van Marc Hauman dat hij solo met zijn kompaan Lejo Janssens zeer mooi tweestemmig zong. Enkele foto’s van dit optreden vind je onderaan dit artikel.
Tijdens het middageten tussen al die goede muzikanten voelde ik me weer eens het verlegen onzekere meisje. Gelukkig vond dat meisje tijdens de Folkroute in de namiddag weer rust op de schoot van verhalenverteller Francis Verdoodt. Francis Verdoodt is de man die in de jaren 80 op televisie het Sprookjestheater en De Kasteelgeesten presenteerde. Intussen is de brave man 68. Het gaat met hem zoals met Norma Waterson van Waterson Carthy die ik deze zomer op het folkfestival in Ham zag: moeizaam bewegend en met ouderdomskwaaltjes, maar op het moment dat hij begint te vertellen, fonkelen zijn ogen en klinkt zijn stem beter dan ooit. Ik had geen idee waarom hij geprogrammeerd stond op het folksymposium, en hijzelf wist het ook niet goed. Maar toch, heel erg bedankt Folksymposium om voor mij een half uur privévertelling vol jeugdsentiment te voorzien!
Er was weinig volk op de folkroute. De meeste professionals zaten naar de uiteenzettingen te luisteren en het gewone publiek waarvoor de folkroute bedoeld was, was er nauwelijks. Achter een deur was Wouter Vandenabeele onder het thema ‘samenspelen en improviseren’ hele mooie muziek aan het maken met een Zweed. Zo mooi dat ik niet binnen durfde te gaan en aan de deur ben blijven luisteren… Een verdieping hoger was er meer geroezemoes, daar deden de leerlingen van de folkacademies van Ieper (o.l.v. Stefan Timmermans en Wim Claeys), Sint-Niklaas (o.l.v. Bart Decock en Bart Van Troyen) en Schoten (zangklas o.l.v. Ann Heynen) hun ding. ’t Was mooi om zien hoe deze folkleraars hun pupillen aanmoedigenden en ondersteunenden om zich te tonen voor een publiek. Het was ook fijn te voelen dat het niet allemaal superprofessioneel moet zijn, dat er ook gewoon muziek gemaakt mag worden omdat het plezant is en klinkt het niet dan botst het maar even. Leerling zijn aan een folkacademie is tof!
Na de folkroute waren er workshops voorzien. Aanvankelijk was ik niet van plan deel te nemen aan de zangworkshop met de Franse folkdiva Evelyne Girardon en de Vlaamse klassefolk-zangeres Elly Aerden omdat ik dacht dat er wel heel wat conservatoriumstudenten en andere uitmuntende zangers aan deel zouden nemen. Maar toen bleek dat er maar 2 andere deelnemers waren en dat die ook gewoon les volgden in een folkacademie heb ik mijn kans gewaagd. Helaas was Evelyne Girardon vergeten dat ze een workshop moest leiden, dus dat ging aan ons voorbij. Gelukkig was Elly Aerden sympathiek en professioneel als altijd en hebben we met zijn viertjes een uur gezellig en fijn meerstemmig gezongen. Elly had een nummer voorbereid van een tekst uit het Antwerps Liedboek waarop ze zelf een mooie, traditioneel klinkende melodie had gezet.
Het bal met het Brabants Volksorkest en een jongerenensemble o.l.v. Wouter Vandenabeele in Wilrijk op zaterdagavond liet ik aan me voorbijgaan en de lezingen en discussiegroepen op zondagochtend ook. ‘k Moest ergens ver weg cursisten gaan evalueren. Maar zondagmiddag was ik weer terug, want het thema van de lezingen klonk bijzonder interessant: Volksmuziek in een maatschappelijke context: authenticiteit en actualiteit, traditie en commercialisering, van volksmuziek tot folk, sociologische betekenis van volksmuziek. Onder deze enorm brede vlag kregen we enkele boeiende getuigenissen. Zo vertelde Bart Decock over zijn eigen ontdekking van de nyckelharpa en hoe dit instrument door Vlaamse volksmuzikanten werd geadopteerd hoewel het helemaal geen traditioneel Vlaams instrument is. De Slowaak Bernard Garaj stelde de fujara voor, dit is een zeer grote, traditionele herdersfluit bestaande uit twee pijpen. Hij liet ons fragmenten horen van hedendaagse muziek waarin dit vreemd klinkende instrument werd gebruikt. En om helemaal integratief te zijn: instrumentenbouwers hebben de fujara gekruist met een didgeridoo, je krijgt dan een fujaridoo. Gelukkig voor de timing, maar helaas voor de deelnemers, bleken enkele buitenlandse sprekers die nog op het programma stonden, alweer naar huis te zijn. Evelyne Girardon liet als muzikaal intermezzo horen dat ze zeker nog niet uitgezongen is. Een andere interessante getuigenis kregen we van Wouter Vandenabeele die vertelde dat we niet weten hoe we traditionele Vlaamse dansmuziek moeten spelen, omdat er nauwelijks geluidsfragmenten van vroeger zijn. Hij legde dan uit en demonstreerde hoe hij zelf vindt dat dansfolk gespeeld moet worden en hoe niet. Uiteraard is het ritme daarbij heel belangrijk en Wouters hoofdmotto was: er moet een goede swing inzitten. Een droevig praatje kregen we van radioman Marc Vandemoortele die het folkpubliek jarenlang heeft verwend met prachtige radioprogramma’s als Het Einde van de Wereld en de Grote Boodschap. Hij getuigde zichtbaar zeer teleurgesteld dat de VRT nu duidelijk opteert voor mainstreammuziek en dat folk nauwelijks nog een plaats krijgt op de speellijsten. Marc wilde nog veel meer vertellen, maar zijn kwartier was ruim om en we liepen alweer stevig achter op de planning. Tot slot kwam Ivo Lemahieu met een positieve boodschap over het project flanders Ethno dat jonge muzikanten uit vele landen de kans geeft samen muziek te maken en te kruisbestuiven.
Goed 1,5 uur na het voorziene tijdstip, begon het slotconcert. Ook hier werden traditie en vernieuwing naast elkaar gezet. Eerst kregen we een concert met kerst-, nieuwjaars- en driekoningenliederen door het Kliekske. Daarna bracht de jonge groep Surpluz een selectie uit het repertoire van het Kliekske. Surpluz bestaat uit 4 jonge muzikanten die het (on)geluk hadden op de middelbare school les te volgen bij Bart Decock en daardoor na verloop van tijd samen een groep vormden. Surpluz bestaat uit Elke De Meester (accordeon en zang), Pieterjan Van Kerckhoven (doedelzak en zang e.a.) en de broers Jeroen Knapen (folkgitaar en zang) en Bart Knapen (klarinet en zang). De groep was deze zomer met dit repertoire ook al een revelatie tijdens een kerkconcert op de volksmuziekstage in Gooik. Nu klonk het geheel nog samenhangender en nog beter. Deze virtuoze muzikanten deden creatief en met humor hun ding met het repertoire van het Kliekske. Dat er door alle 4 ook goed gezongen werd, maakte het geheel nog toffer.
Slotbalans. Het was een zeer fijn en boeiend symposium waarop de volksmuziek volop tot leven kwam. Proficiat aan de organisatoren! Het was een fijne ontmoetings- en uitwisselingsplaats voor al wie met folk bezig is. Het programma was gevarieerd en boeiend, de internationale gasten waren daarbij zeker een meerwaarde. Mits betere communicatie vooraf over het interessante programma, was het zeker mogelijk geweest om dubbel zoveel volk aan te trekken voor dit symposium, qua accommodatie had dit zeker gekund. Ik hoop dat dit symposium een push kan geven aan folkmuziek in muziekacademies en daarbuiten en kijk al uit naar een volgende editie!
Een fotoverslagje van het optreden van Water en Wijn tijdens het symposium:
