Verslag van de zwanenzang in Den Heksenketel

Ergens in november, om precies te zijn na de Vuile Liekesavond die Rudy Sturm organiseerde in den Heksenketel op 1 november, groeide bij mij de goesting om nog eens mensen samen te brengen om te zingen. We planden onze zangavond op vrijdag 18 december in Den Heksenketel, de gezelligste plek in ’t stad om samen muziek te maken en te zingen. Een mailtje aan ketelbaas Raf en die bevestigde dat het in orde was voor die avond en kon doorgaan. Het was in de week waarin het stevig had geneeuwd en de stad er wit en glad bijlag. Ongewild en onbedoeld werd deze zangavond de laatste activiteit die in Den Heksenketel heeft plaatsgevonden.

Al kan je erover discussiëren of Den Heksenketel die avond nog Den Heksenketel was… Enkele dagen ervoor kreeg ik een paniektelefoontje van Sarah, een van de trouwe en immer enthousiaste Heksenketelvrijwilligers. De Ketel was helemaal leeg, de houten vloer was afgeschuurd en het leek binnen op een bouwwerf. Het podium was afgebroken en de instrumenten die vroeger de muren versierden lagen op een hoop op een tafel in de gang. De volgende dag gingen we zelf een kijkje nemen. We ontmoetten er Bill, een Ier die vertelde dat hij the pub had overgenomen, maar dat de zangavond op vrijdag kon doorgaan. Opluchting, maar ook verwarring omdat Den Heksenketel plots zo snel van kroegbaas was veranderd. We wisten wel dat het niet goed ging maar het huurcontract liep nog tot februari dus dachten we dat het zolang nog wel zou duren…

Vrijdagavond om 19u stapten we binnen in de Ketel. Bill en de zijnen, duidelijk een bende echte Ieren, ontvingen ons hartelijk. De vloer was bedekt met karton en daarop waren tafels klaargezet. Licht was er veel te weinig, maar dat werd in de mate van het mogelijke opgevangen met kandelaars en luchters met kaarsen en met spots van geluidsman Wim. Bill verontschuldigde zich voor het ongemak en vooral voor het feit dat hij nauwelijks iets te drinken had in zijn pub. “Wat een vreemde Ier”, dachten we even… Assertief als we zijn hebben we Bill en de zijnen duidelijk gemaakt dat ze dan maar snel in de GB drank moesten gaan kopen. En zo geschiedde het.

De zangers schoven en bibberden binnen, ze waren met een dertigtal. Ik had een uitnodiging gestuurd aan alle vrienden en kennissen waarvan ik weet dat ze graag volkse liedjes zingen. Er was voor iedereen een liedbundel met daarin uiteenlopende bekende liedjes. Wat zing je met mensen die elkaar niet allemaal kennen en waaruit bestaat ‘ons Antwerpse volkse liederenrepertoire’ eigenlijk? Het was een boeiende zoektocht naar toffe volkse liederen die vlot mee te zingen zijn. We kozen voor traditionele Vlaamse liedjes zoals De Spanjaard en Schoon lief, dinkliederen als Den Eglantier en Drij vrienden, de betere kleinkunst, enkele Ierse, Engelse en Franse traditionals en enkele kerst- en driekoningenliedjes. De liedbundel blijkt intussen al een gegeerd verzamelobject te zijn… Wie nieuwsgierig is naar de liederen die we gezongen hebben, kan onderaan dit artikel eens snuisteren in de lijst van liederen die we in de liedbundel stopten.

Vooraf hadden we goed uitgeplozen met welke meezingers we zouden beginnen om het publiek over hun zangschroom heen te helpen. Dat bleek helemaal niet nodig, de mensen waren duidelijk gekomen om te zingen en vanaf het eerste nummer werd er enthousiast meegezongen. Dat bleef de hele avond zo. Michel Stuyts (mandolinebanjo, gitaar en bouzouki), Rudy Sturm (gitaar) en Erik Lauriks (mondharmonica) vormen de geïmproviseerde begeleidingsband van dienst en ondersteunden het gezang. De rol van voorzanger werd door verschillende mensen afwisselend waargenomen. Rond 23u30 werden het laatste officiële lied gezongen. Die eer was voorbehouden aan “De lichtjes van de Schelde”. Daarna begon een deel van de zangbende meteen met.. nog wat voort te zingen.

Voor, tijdens en na de zangavond druppelden de oude garde Heksenketelvrijwilligers en getrouwelingen binnen. Ik ving her en der flarden van gesprekken op. Ze wilden nog een keer gezellig van den Heksenketel kunnen genieten en hadden gehoord dat het hun laatste kans was. Voor sommigen kostte het moeite om na wat er gebeurd was de drempel van de Ketel over te komen, maar de aantrekkingskracht bleek hoger dan de drempel. Er klonken spijt en weerstand, soms boosheid en soms hoop. Er moesten en moeten nog wonden worden gelikt. De oude kroegbaas Raf en de nieuwe kroegbaas Bill brachten de avond respectievelijk voor en achter de toog door. De vrijwilligers achter de bar vonden het fijn er nog een keer te mogen staan, al was het er behoorlijk koud (dankjewel Sarah en Dirk). Een vriend van Bill begon na de zangavond aan een tafeltje melancholisch en mooi klarinet te spelen en dit paste wonderwel bij de sfeer die op dat moment in de Ketel hing.

Bill kwam heel enthousiast vertellen dat hij hoopte dat er nog meer zangavonden en jamsessies zouden doorgaan in zijn pub. Hij had al 15 jaar een Iers café elders in Antwerpen en wil er in Den Heksenketel (de naam zal hij waarschijnlijk behouden) het allerbeste van maken. Het blijft natuurlijk afwachten hoe Bill de combinatie tussen authenticiteit en commercialiteit vorm zal geven, maar de verwachtingen na deze avond zijn hoopvol.

En wat nu met folkoptredens in Antwerpen? Het is doodjammer dat die er in den Heksenketel niet meer zullen zijn. Het gemis zal gevoeld worden door het folkpubliek, maar ook door de folkgroepen die een gegeerd podium verliezen. Organiseren is afwegen, je wordt er als organisator absoluut niet rijk van, en als folkmuzikant wellicht ook niet. Wat is een podium waarop je jezelf kan presenteren waard? Waren de financiële problemen van Den Heksenketel te voorkomen geweest? Hoe moet het nu verder? Hopelijk vinden de folkgroepen andere kleine podia in het Antwerpse om zich te tonen en hopelijk vindt het Antwerpse folkpubliek de weg ernaartoe. En hopelijk brengt 2010 weer nieuw enthousiasme en frisse moed!

En wat zingen betreft. Misschien groeit er uit deze zangavond wel een structureel zangavondinitiatief in Antwerpen… Laat het maar weten als je zin hebt om mee te doen.

De liedbundel:
Opening: bezinning
1. Here’s a Health to the Company
2. De paterkensdans
3. Heel de wereld stinkt
4. De eerste sneeuw
5. Ik wil deze nacht in de straten verdwalen

Traditie
6. Allen die willen naar Island gaan
7. De Spanjaard
8. Schoon Lief
9. De stedelingen
10. De verlopen student
11. Bitter zeemanslied (De zoute zee)

Drinkliederen
12. Den Eglantier
13. Café zonder bier
14. De fanfare van honger en dorst
15. Wat zullen we drinken
16. Edele Wijn
17. Whiskey in the jar

Sprookjes en het milieu
18. Madammen met nen bontjas
19. Jan De Grote Griezel
20. Sneeuwitje
21. De kauwgomballenboom
22. Vies vies vies

In’t Engels
23. Back Home in Derry
24. Clementine
25. Go! Move! Shift
26. The City of Chicago
27. The Star of the County Down

Het geloof en de apocalyps
28. Den eerste op de wereld
29. Drei keuninge (van John Lundström)
30. Hoe lijt dit kindeke
31. De wereld vergaat
32. Ik hou van alle vrouwen
33. De Liereman

Crêperie Bretonne (cantusliederen)
34. Lieve Loemoemba
35. Weila weila
36. Tom Dooley
37. Chevaliers de la table ronde
38. Drij vrienden

Finale
39. Het Luiaardsgild
40. De Moorsoldaten
41. De gedachten zijn vrij
42. In de stille Kempen
43. Molly Malone
44. De lichtjes van de Schelde

Keuzeliederen voor wie niet van ophouden weet
45. A la claire fontaine
46. Allen die willen te kaapren varen
47. Daar was laatst een meisje loos
48. De mosselman
49. Drie schuintamboers
50. Vrolijke vrienden
51. Feestlied (Plezier in’t Sint-Andrieskwartier)
52. Het Schip
53. De scheresliep
54. De aarde
55. Héhé
56. Laat mij maar lopen
57. Mijn mansarde
58. Rode wijn
59. Verdronken vlinder
60. Rozanne
61. The drunken sailor
62. The wild rover
63. Dirty Old Town